Η Τήλος είναι ένα νησί των Δωδεκανήσων, το οποίο μπορείτε να επισκεφτείτε από το Λιμάνι της Σκάλας Καμείρου Ρόδου, πραγματοποιώντας ημερήσια εκδρομή με ή χωρίς το όχημα σας, με το πλοίο ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ.

Η Τήλος σας περιμένει με δεκαεννέα παραλίες, δώδεκα βουνά με ρέουσες φυσικές πηγές, επτά μεσαιωνικά κάστρα, ένα βυζαντινό μοναστήρι, διακόσιες εκκλησίες, ένα σπήλαιο με πολλές ανασκαφές, ένα χωριό πολιτιστικό μνημείο, πάνω από εκατό είδη πουλιών, εκατοντάδες άγρια είδη χλωρίδας και περίπου πεντακοσίους κατοίκους. Διατηρώντας τη φυσιογνωμία του παρελθόντος, στην Τήλο ανοίγεται μπροστά μας η Ελλάδα των προηγούμενων χρόνων.

Ο λιμένας των Λιβαδιών, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού αποτελεί το κυριότερο σημείο άφιξης για τους περισσότερους επισκέπτες. Το χωριό Λιβάδια αγκαλιάζει ήρεμα την ακτή δίπλα από το λιμάνι. Αγναντεύοντας στα ανατολικά, ξεπροβάλουν μέσα από τα νερά του Αιγαίου τα βουνά της Τουρκίας, ενώ φαίνονται και οι πρωινοί ψαράδες που οδηγούν τις βάρκες τους έξω από το λιμάνι για να εξασφαλίσουν το καθημερινό «προς το ζην». Στην κορυφή του βουνού πάνω από το χωριό δεσπόζει το εξακοσίων ετών Κάστρο της Αγιοσυκιάς.

Καθώς ο ήλιος ανεβαίνει αργά, τα έντονα μεταβαλλόμενα χρώματα που παίρνουν τα βουνά πάνω από τα Λιβάδια μας γοητεύουν, ενώ η μαγεία τους μεγαλώνει καθώς έρχονται σε αντίθεση με εκείνα της παραδοσιακής ελληνικής αρχιτεκτονικής του χωριού. Στη βόλτα μας στο χωριό την προσοχή μας τραβάει το κτίριο του αστυνομικού τμήματος στο λιμάνι με την αξιοπρόσεχτη αρχιτεκτονική του που θυμίζει την ιταλική κυριαρχία του νησιού από το 1912 έως το 1948. Στους γύρω λόφους διακρίνονται τα διεσπαρμένα άσπρα, τετράγωνα σπιτάκια, αλλά και τα πρόσφατα κατασκευασμένα μικρά διαμερίσματα με υπέροχη θέα στον κόλπο.

Η παραλία Λιβάδια απέχει είκοσι μέτρα από το λιμένα. Ξεκινάει με χαλίκια και βαθμιαία καταλήγει σε άμμο. Όσοι από εσάς αγαπούν τη θάλασσα θα απολαύσουν το ζεστό και καθαρό σαν κρύσταλλο νερό και θα κάνουν windsurf, κανό και ηλιοθεραπεία στις άνετες καρέκλες που προσφέρονται κάτω από τη σκιά των αρμυρικιών κατά μήκος όλης της παραλίας.Πλήθος από μικρές ταβέρνες πάνω στην παραλία ή διασκορπισμένες γύρω από το χωριό προσφέρονται για να καλύψουν τις διατροφικές μας ανάγκες. Παραδοσιακά ελληνικά φαγητά και ποτά ικανοποιούν κάθε προτίμηση ή συνήθειά μας.

Φεύγοντας από τα Λιβάδια, διακατεχόμαστε από ένα γλυκό και ήρεμο συναίσθημα που μας έχουν δημιουργήσει οι γνήσιοι και ιδιαίτερα πρόθυμοι κάτοικοί του, η χαλαρωτική του ατμόσφαιρα αλλά και η αίσθηση ότι το χωριό απεικονίζει την ιστορία πολλών ετών.

Κατευθυνόμαστε στη συνέχεια προς το κοντινότερο χωριό, το Μικρό Χωριό, που χτίστηκε το 15 αιώνα στους λόφους πάνω από τα Λιβάδια και εγκαταλείφθηκε μετά από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από τους κατοίκους του. Ορισμένοι από αυτούς κατευθύνθηκαν στα Λιβάδια για να δημιουργήσουν επιχειρήσεις γύρω από το λιμάνι. Έτσι, έχτισαν ένα φιλόξενο χωριό με μικρά καταστήματα και καφενέδες που εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Συνεχίζοντας την εξερεύνηση μας στο υπόλοιπο νησί, ακολουθούμε τον κύριο δρόμο με κατεύθυνση το Μεγάλο Χωριό που απέχει οδικός μόλις δέκα λεπτά (7 km) από τα Λιβάδια. Η μετακίνησή μας γίνεται με αυτοκίνητο ή δίκυκλο που είναι διαθέσιμα προς ενοικίαση στο λιμάνι, αλλά και με λεωφορείο ή ταξί που είναι εξίσου εύκολο να βρούμε. Βενζίνη μπορούμε να προμηθευτούμε στα μισά της διαδρομής μεταξύ των δύο χωριών.

Στη διαδρομή μας προς το Μεγάλο Χωριό διασχίζουμε το βουνό και θαυμάζουμε τους αρχαίους πετρότοιχους κατασκευασμένους αιώνες πριν για τη φύλαξη των ζώων, τα πολυάριθμα μικροσκοπικά εκκλησάκια με την ακανόνιστη αγροτική αρχιτεκτονική που με δυσκολία γίνονται αντιληπτά μέσα στα βράχια και τους στριφτούς κορμούς των ανεμοδαρμένων βαλανιδιών και ελιών που χρόνια στέκονται εκεί, φυλάσσοντας τα μυστικά του παρελθόντος του νησιού.

Οι περιπατητές της φύσης θα ανακαλύψουν τις διακόσιες διασκορπισμένες βυζαντινές εκκλησίες, οι σαράντα ένα από τις οποίες διατηρούν τις αρχικές νωπογραφίες τους. Η παρουσία του παρελθόντος στην ατμόσφαιρα που περιβάλλει τις εκκλησίες αυτές είναι ιδιαίτερα αισθητή και μας μαγεύει. Διασχίζοντας τα διαμορφωμένα μονοπάτια στο βουνό, συναντάμε άφθονα είδη χλωρίδας και πανίδας και τα ρουθούνια μας γαργαλάει το πικάντικο άρωμα του άγριου θυμαριού και των ποικίλων βοτάνων. Στο μυαλό μας έρχεται αμέσως ο ελληνικός μύθος για την προέλευση του ονόματος της Τήλου.

Συνεχίζοντας τη διαδρομή μας στα δυτικά προς την αρχαία πρωτεύουσα της Τήλου, σκιαγραφείται στην κορυφή του βουνού ένα κάστρο που αποτελεί απομεινάρι του κάστρου και του φρουρίου της Μεσσαρίας που χτίστηκε μεταξύ του 14ου και 15ου αιώνα. Κάτω από αυτό, βρίσκεται το σπήλαιο Χαρκαδιό, οι πρόσφατες ανασκαφές του οποίου εξέπληξαν τους παλαιοντολόγους, αφού μέσα σε αυτό βρέθηκαν σκελετοί νάνων ελεφάντων που χρονολογούνται από το 4.500 π.Χ.. Μια εντυπωσιακή παρουσίαση των ανασκαφών βρίσκουμε στο Μεγάλο Χωριό.

Μόλις τρία χιλιόμετρα από το δρόμο, αρχίζει να διαφαίνεται πάνω στις απότομες πλαγιές του λόφου του Αγίου Στεφάνου το χωριό Μεγάλο Χωριό, με το αρχαίο κάστρο να δεσπόζει στην κορυφή του. Μια ήρεμη και έμφυτη γοητεία χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο χωριό που είναι τόσο κοντά στην παράδοση. Το 1827 άρχισε η κατασκευή των κτιρίων του και η ενσωμάτωση σε αυτά αρχαίων απομειναρίων κτιρίων. Παράδειγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των κτιρίων του αποτελούν το Δημαρχείο, το δημοτικό σχολείο και η βιβλιοθήκη, η Έκθεση των Νάνων Ελεφάντων, το ιατρείο και το παντοπωλείο. Η γειτονική πλατεία μας προσφέρει απλόχερα τα αρώματα και χρώματα του κήπου της με τις μπουκανβίλιες, τους ιβίσκους και τα τριαντάφυλλά της. Το σημείο εκείνο είναι το ιδανικότερο για να διακρίνουμε από ψηλά την κοιλάδα και τον κόλπο της Ερίστου στο νότο.

Μετά την επίσκεψή μας στο Μεγάλο Χωριό διακατεχόμαστε για άλλη μια φορά από την αίσθηση του σεβασμού που τρέφει το νησί στους προγόνους του. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα μέσα από τις συζητήσεις των κατοίκων για τα οικογενειακά παρεκκλήσια, την προσπάθειά τους για την προστασία του περιβάλλοντος, την απαγόρευση του κυνηγιού, τη σημασία που δίνουν στην οργανική καλλιέργεια και στα νεκροταφεία τους. Ένα είναι το συμπέρασμα: μπορεί ο δρόμος μεταξύ των Λιβαδιών και του Μεγάλου Χωριού να συνδέει τις δύο πόλεις οδικός, αλλά δε μπορεί να γεφυρώσει εξ ολοκλήρου τους δύο αυτούς διαφορετικούς κόσμους.

Η εύφορη κοιλάδα και το μπλε χρώμα του κόλπου της Ερίστου μας βάζουν στον πειρασμό να εξερευνήσουμε το χωριό Έριστος. Περιοχή με αφθονία πηγών, καλλιέργειες μεγάλης ποικιλίας φρούτων, δέντρων αμυγδαλιάς και λαχανικών και με ένα μαγευτικό χρωματιστό μωσαϊκό από αγριολούλουδα την εποχή της άνοιξης. Την κοιλάδα της Ερίστου τη διαδέχεται η ομορφότερη παραλία του νησιού, η παραλία της Ερίστου.

Κατευθυνόμαστε μερικά χιλιόμετρα βόρεια από το Μεγάλο Χωριό, στον κόλπο της Πλάκας, για να συναντήσουμε μια άλλη όμορφη και προστατευόμενη παραλία της Τήλου. Προτού φτάσουμε στην Πλάκα, συναντάμε στο βόρειο μέρος του νησιού το γραφικό κόλπο του Αγίου Αντωνίου, με το μικρό λιμάνι του, μερικά ενοικιαζόμενα δωμάτια και ένα εστιατόριο. Στην περιοχή δεσπόζει και το αρχαίο νεκροταφείο του Αγίου Αντωνίου με τους απολιθωμένους ανθρώπινους σκελετούς, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ιστορική του αξία. Οι σκελετοί είναι ορατοί μόνο μέσα από τη θάλασσα. 

Συνεχίζοντας το οδοιπορικό μας από την Πλάκα προς τα δυτικά, η διαδρομή προσφέρει υπέροχη θέα στο Αιγαίο Πέλαγος. Κατευθυνόμαστε στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα που χτίστηκε το 1470, ανακαινίστηκε το 1703 και το 1824 και επεκτάθηκε το 1843. Η είσοδος με τις βάγιες οδηγεί σε μια βοτσαλωτή αυλή, η οποία περιτριγυρίζεται από πλατάνια, λουλούδια, βασιλικό και αμπέλια. Το μοναστήρι είναι περιτοιχισμένο και από το προαύλιο οδηγούμαστε στην εκκλησία με τα παλαιά ψηφιδωτά της που έχουν αποκατασταθεί μετά από την τοποθέτηση ασβεστοκονιάματος από τους Τούρκους. Τα σπίτια των καλογέρων βρίσκονται δίπλα στην εκκλησία. Ακολουθώντας ένα μικρό μονοπάτι, θα ανακαλύψουμε ένα δεντροσκέπαστο χώρο για ξεκούραση και χαλάρωση και θα ξεδιψάσουμε στη δροσερή πηγή του.

Το μοναστήρι γνώρισε μεγάλη ευημερία κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, καθώς αποτελούσε βασικό οικονομικό αλλά και πνευματικό κέντρο της εποχής. Κατείχε μεγάλες εκτάσεις γης με κοπάδια ζώων, ενώ εκεί τυπώνονταν και τα χαρτονομίσματα που χρησιμοποιούνταν στο νησί.

Το οδοιπορικό μας τελειώνει με την επιστροφή μας στα Λιβάδια. Ενθυμούμενοι τα μέρη που περάσαμε συνειδητοποιούμε τη φυσική ομορφιά του νησιού, το σεβασμό του στην παράδοση, την εμφανή παρουσία του παρελθόντος λαξευμένη πάνω στη γη του και την ηρεμία που εμπνέει και μεταδίδει. Τελικά, είναι πολύ όμορφο να διατηρείται και να αναδεικνύεται το ιστορικό παρελθόν ενός τόπου και να συνδέεται αρμονικά με την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος.

Η πλούσια πολιτισμική παράδοσή της Τήλου συνδέεται άμεσα με την ιστορία της. Ποικίλα δείγματα του πολιτιστικού της χαρακτήρα αποτελούν τα αρχαία και βυζαντινά μνημεία της, τα πολλά κάστρα της, τα σπήλαια, οι εκκλησίες, τα μοναστήρια και οι σπάνιες εικόνες και αγιογραφίες. Συγκεκριμένα, μεγάλη καλλιτεχνική δραστηριότητα στον τομέα της εκκλησιαστικής αγιογραφίας αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων. Σημαντικό γεγονός θεωρείται η ανεύρεση στο Σπήλαιο Χαρκαδιό των σκελετών και οστών προϊστορικών νάνων ελεφάντων, χρονολογούμενων χιλιάδων ετών. Τα εκθέματα αυτά μπορείτε να τα δείτε με μία επίσκεψη στην Παλαιοντολογική Έκθεση Μεσσαριάς!

Το νησί άνθησε την Κλασική εποχή, κατά την οποία διέθετε το δικό του νομισματοκοπείο και ήταν γνωστό για τα αραχνοΰφαντα προϊόντα ρουχισμού και τα αρώματά του.

Η Τήλος είναι η γενέτειρα της αρχαίας ποιήτριας Ήριννας, σύγχρονης της Σαπφούς, η οποία εμπνεύστηκε από το φυσικό πλούτο του νησιού, τα αρώματά του, την ποικιλοχρωμία του και την ηρεμία που απέπνεε ανέκαθεν. Μέσα από την ποίησή της ύμνησε την Τήλο και ανέδειξε τις πιο ευγενικές ανθρώπινες αξίες.

Τέλος, οι τύραννοι Γέλων και Ιέρων, ιδρυτές της Μεγάλης Ελλάδος, κατάγονται από τη Τήλο.

Την άνοιξη, το φθινόπωρο και το χειμώνα, η Τήλος θυμίζει καμβά καλλιτέχνη με τα έντονα χρώματα των αγριολούλουδων και τα βότανα διάσπαρτα στα βουνά και στις παραλίες. Το καλοκαίρι τα έντονα χρώματα δίνουν τη θέση τους στις πράσινες και χρυσαφιές αποχρώσεις της φύσης. Το άγριο χαμομήλι και η έντονη μυρωδιά του θυμαριού και του φασκόμηλου των αγρών, φέρνουν στο νου τον ελληνικό μύθο που εξηγεί την ονομασία του νησιού. Σύμφωνα με το θρύλο, ο Τήλος που ήταν ο νεότερος γιος της Αλίας και του Απόλλωνα, θεού του ήλιου, συνέλλεξε βότανα από το νησί ελπίζοντας να θεραπεύσουν τη μητέρα του από μια σοβαρή ασθένεια. Μετά τη θεραπεία της, ο Τήλος επέστρεψε στο νησί και έχτισε ναό προς τιμή του Απόλλωνα και του Ποσειδώνα, προκειμένου να εκφράσει την εκτίμησή του για τη θεραπεία της μητέρας του. Το νησί πήρε το όνομά του από τον Τήλο και από τότε έγινε γνωστό για τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων του.